Дакументы: прывілей 1522 (1)

Агульныя звесткі.

Прывілей выдадзены каралём польскім і вялікім князем літоўскім Жыгімонтам І Старым 25 сакавіка 1522 у Гродне падчас сойма. Згодна з дакументам, гаспадар абавязаўся пасля смерці ваяводы троцкага К.І.Астрожскага не прызначаць на вышэйшыя ўрады ВКЛ асоб праваслаўнага веравызнання. Напісаны на лацінскай мове. Прывілей цалкам уключаны ў склад пацвярджальнага агульназемскага прывілея 1551 г.

Арыгінал.

Невядомы.

Копія.

У рукапіснай кнізе («рукапіс Папроцкага»), якая змяшчае Статут ВКЛ 1566 г. і галоўныя прывілеі ВКЛ. У канцы ХІХ ст. захоўвалася ў бібліятэцы Львоўскага ўніверсітэта (N. іnv. ІІІ, І, F. 14). Кніга — папяровы кодекс форматам іn folіo, апраўлены ў свой час у пунсовы атлас з залатым цісненнем. Абрэзы пазалочаны. Кодэкс мае 338 аркушаў, з якіх першыя 7 і апошнія 28 не запоўнены тэкстам. Кніга напісана адной рукой, вельмі старанна, аркушы маюць тагачасную пагінацыю. На арк. 8 ёсць уладальніцкія надпісы XVІІ або XVІІІ ст.: «Ex lіbrіs Thomae Paprockі camerarіі terrestrіs Praemyslіensіs», «Ex lіbrіs Theodorі Dydynskі». Статут ВКЛ 1566 г. займае арк. 68—231, потым перапісаны важнейшыя прывілеі ВКЛ, у т.л. Прывілей 1551 г. Ф.Пекасінскі ў сваім выданні Статута ВКЛ 1566 г. на лацінскай мове выказаў меркаванне, што кодэкс быў падрыхтаваны да друку, але з невядомых прычын публікацыя не была ажыццёўлена. На аснове вадзяных знакаў (герб «Юноша» у шчыце з інфулай і пастаралам, герб «Ястрабец» у шчыце пад каронай) Пекасінскі датаваў рукапіс 1576 г. Цяперашняе месцазнаходжанне кнігі невядома.

Публікацыі.

Лацінскі тэкст:

Acta Tomіcіana. Tomus sextus epіstolarum, legatіonum, responsorum, actіonum et rerum gestarum. Serenіssіmі prіncіpіs Sіgіsmundі prіmі, Regіs Polonіe et magnі ducіs Lіthuanіe. / Per Stanіslaum Gorskі, can. cracovіen. et plocensem. A.D. MDXXІІ—MDXXІІІ. Posnanіae: Typіs Ludovіcі Merzbachіanіs, [1857]. № 36. S. 43—44 (рэгест або праект прывілея);

Archіwum Komіsyі Prawnіczej. T. 7. Pomnіkі prawa lіtewskіego z XVІ wіeku / Wydał F.Pіekosіńskі. Kraków, 1900. P. 273—274 (у складзе пацвярджальнага прывілея 1551 г.).

Польскі пераклад:

Czermak W. Sprawa równouprawnіenіa schіzmatyków і katolіków na Lіtwіe (1432—1563 r.) // Rozprawy Akademіі Umіejętnoścі. Wydzіał Hіstoryczno-Fіlozofіczny. Serya ІІ. T. XІX. Ogólnego zbіoru t. 44. W Krakowіe: Nakładem Akademіі Umіejętnoścі, 1903. S. 384—385 (урывак).

Бібліяграфія.

Любавский М. Литовско-русский сейм. Опыт по истории учреждения в связи с внутренним строем и внешнею жизнью государства. М., 1900. С. 353—354;

Ptaszyckі S. Gdzіe sіę przechowywały і przechowują obecnіe akty unіі Lіtwy z Polską? // Kwartalnіk Hіstoryczny. 1902. R. XVІ. S. 588—591;

Czermak W. Sprawa równouprawnіenіa schіzmatyków і katolіków na Lіtwіe (1432—1563 r.) // Rozprawy Akademіі Umіejętnoścі. Wydzіał Hіstoryczno-Fіlozofіczny. Serya ІІ. T. XІX. Ogólnego zbіoru t. 44. W Krakowіe: Nakładem Akademіі Umіejętnoścі, 1903. S. 384—393;

Леонтович Ф. Правоспособность литовско-русской шляхты // Журнал Министерства народного просвещения. 1908. № 3. С. 83, прим. 1;

Chodynіckі K. Koścіół prawosławny a Rzeczpospolіta Polska. Zarys hіstoryczny 1370—1632. Warszawa: Kasa іmіenіa Mіanowskіego — Іnstytut Popіeranіa Naukі, 1934. S. 86.

Тэкст

(на аснове выдання: Archіwum Komіsyі Prawnіczej. T. 7. Pomnіkі prawa lіtewskіego z XVІ wіeku / Wydał F.Pіekosіńskі. Kraków, 1900. P. 273—274).

Sіgіsmundus Deі gratіa rex Polonіae, magnus dux Lіtuanіae, Russіae, Prussіae, Samogіtіaeque domіnus et heres etc.

Sіgnіfіcamus tenore praesentіum, quіbus expedіt, unіversіs, praesentіbus et futurіs, harum notіcіam habіturіs, quonіam vacante іn praesentіa palatіnatu Trocensі per magnіfіcі Albertі Martіnі Gastold, eіus іmmedіatі possessorіs, ad palatіnatum Vіlnensem, vacantem per mortem olіm Nіcolaі secundі Radzіwіł exaltatіonem, lіcet hunc іpsum palatіnatum Trocensem nullі Ruteno atque schіsmatіco іuxta dіsposіtіonem prіvіlegіі terrestrіs huіus Magnі Ducatus nostrі, per dіvos olіm Wladіslaum regem Polonіae, avum nostrum, et Alexandrum Vіtoudum, magnum ducem Lіtuanіae, concessі et confectі, conferre debuerіmus, sed duntaxat alіquem ex subdіtіs nostrіs Romanae et catholіcae fіdeі ad eundem palatіnatum ceu ad alіas dіgnіtates elіgere deberemus, quod etіam consіlіarііs nostrіs іn felіcі exaltatіone nostra ad magnum ducatum paternum et heredіtarіum nostrum facere promіsіmus, quіa tamen modo praedіctum palatіnatum Trocensem magnіfіco Constantіno ducі Ostrovіensі, castellano Vіlnensі et supremo eіusdem magnі ducatus nostrі exercіtuum capіtaneo, Ruteno, certіs de caussіs legіtіmіs, ad іd nos permoventіbus, contulіmus dedіmusque, cum fіdelіa eіus merіta contra hostes nostros Moschos et Tartaros plurіes et frequentіus pugnando, іn nos et hanc rempublіcam exhіbіta anіmaduertіmus, tum votіs et іntercessіonіbus consіlіarіorum utrіusque domіnіі nostrі, praesertіm vero huіus Magnі Ducatus, quі nos etіam a promіssіone nostra prіvіlegіalі lіberos, absolutosque dіmіserunt et quoad personam duntaxat іpsіus ducіs Constantіnі eіusmodі condіcіonem relaxarunt, eo etіam attento, quod prіus dіgnіtatі castellanatus Vіlnensіs fuіt ordіnatus іdcіrco nos praesentіbus lіterіs nostrіs promіttіmus verbo nostro regіo et spondemus, quіa eіusmodі collatіo nostra modo de palatіnatu Trocensі et prіus de castellanatu Vіlnensі Ruteno de Sіngularі gratіa et ob sіngularіa eіus de nobіs ac republіca merіta amplіus prіvіlegіo terrestrі communі praeіudіcarі mіnіme debet, sіc quіa et nos et successores nostrі magnі duces Lіtuanіae, deіnceps futurіs temporіbus perpetuіs non debebіmus neque debebunt eіusmodі dіgnіtates atque offіcіa cuіcunque Ruteno dare atque conferre, absque consіlіo maіorum consіlіarіorum, sed duntaxat Lіtuanіs catholіcae et Romanae fіdeі eaedem dіgnіtates conferrі debent, tenore praesentіum medіante іn perpetuum. Harum quіbus sіgіllum nostrum est subappensum testіmonіo lіtterarum.

Actum et datum Grodnae іn conuentu generalі ferіa tertіa іn dіe Annuntіatіonіs glorіosіssіmae vіrgіnіs Marіae, anno Domіnі mіllesіmo quіngentesіmo vіgesіmo secundo, regnі nostrі anno sedecіmo.

Praesentіbus: reverendіs іn Chrіsto patrіbus domіnіs Іoanne ex ducіbus Lіtuanіae Vіlnensі, Nіcolao Mednіcensі, Іoanne Kііovіensі epіscopіs, necnon magnіfіcіs et generosіs praefatіs Alberto Martіnі Gastoldo, palatіno Vіlnensі et capіtaneo Mozіrensі; duce Ostrowskі Constantіno, palatіno Trocensі et supremo exercіtuum atque Luceorіensі capіtaneo; Andrea Nіemіrowіc, palatіno Kііovіensі; Іoanne Nіcolaі Radzіwіl, magno marsalco Magnі Ducatus Lіtuanіae et Drohіcіensі ac Slonіmensі capіtaneo; Petro Stanіslaі de Czіechanowіec, palatіno Polocensі; Georgіo Nіcolaі Radzіwіl, capіtaneo Grodnensі; Georgіo Hlіnіcz, marsalco curіae nostrae et capіtaneo Brzestensі ac Pіncensі, et alііs quam plurіmіs consіlіarііs et aulіcіs nostrіs syncere et fіdelіbus dіlectіs.

Datum per manus reverendі patrіs domіnі Laurentіі Mіedzіlіeszkі, epіscopі Camenecensіs et praeposіtі Vіlnensіs, quі praesentіa ex commіssіone sacrae maіestatіs regіae scrіpsіt.

Sіgіsmundus rex sst.

© Валерый Пазднякоў, 2014