Артыкулы: Гусоўскі Мiкола

Гусоўскі Мiкола (каля 1490—пасля 1533) — паэт-лацініст, юрыст.

З шляхецкага роду, уладальніка в. Гусава каля Ланьцута ў Перамышльскай зямлі.

Невядома, дзе атрымаў адукацыю (у Кракаўскай акадэміі?). Да 1515 стаў клірыкам Перамышльскай дыяцэзіі, публічным апостальскім натарыусам. Знаходзіўся на службе ў Андрэя Касцялецкага (каля 1455—1515), вялікага падскарбія кароннага, старасты войніцкага, жупніка кракаўскага. Пасля яго смерці, у канцы 1515 перайшоў на службу да Мікалая Мікалаевіча Радзівіла (каля 1470—1521), вялікага канцлера ВКЛ, ваяводы віленскага.

22.8.1515 склаў тастамент А.Касцялецкага.

29.7.1518 склаў у Воўпе тастамент Соф’і Гальшанскай, удавы кн. Аляксандра Юр’евіча Гальшанскага.

9.6.1519 склаў ў Гонязі ліст М.М.Радзівіла з пацвярджэннем Яну Слаўскаму валодання маёнткам Мікіцін у Ганязскім павеце.

У 1521 Гусоўскі пасланы, відаць, М.М.Радзівілам у Рым са скурай зубра ў падарунак папе Льву Х. У Рыме польскі пасол, біскуп плоцкі Эразм Цёлак заказаў Гусоўскаму напісаць на лацінскай мове паэму пра зубра, якая мела быць прадстаўлена папе. Уручэнне падарункаў не наступіла з-за смерці папы 1.12.1521. Пасля вяртання Гусоўскі выдаў у 1523 у кракаўскага друкара Гераніма Ветара сваю праэму пра зубра (Carmen de statura, feritate ac venatione bisontis), прысвяціўшы яе каралеве Боне. Разам з паэмай былі надрукаваны лацінскія вершы Гусоўскага. Напiсаў i выдаў паэмы «Новая i славутая перамога над туркамi ў лiпенi месяцы» (Nova et miranda victoria de Turcis mense Iulio, Кракаў, 1524), «Жыццё i подзвiгi св. Гiяцынта» (De vita et gestis Divi Hyacinthi, Кракаў, 1525), вершы.

На беларускую мову «Песню пра зубра» пераклалi Язэп Семяжон (Полымя. 1969. № 6), Уладзімір Шатон (Спадчына. 1991. № 2).

Творы:

Nicolai Hussoviani Carmina. Edidit, praefatione instruxit, adnotationibus illustravit Joannes Pelczar. Cracoviae: Typis Universitatis Jagellonicae, 1894. LV, 110, 8 p. (Corpus Antiquissimorum Poetarum Poloniae Latinorum. T. 6).

Творы (польскія пераклады):

Antologia poezji polsko-łacińskiej (1470—1543). Warszawa, 1956. S. 27—31, 139—151.

Творы (беларускія пераклады):

Песня пра зубра. Мн., 1973.

Песня пра зубра. Мн., 1980.

Гусоўскі Мікола. Песня пра зубра / Пер. Уладзімір Шатон // Спадчына. 1991. № 2. С. 86—107, іл.

Верш на ахвяраванне чорнага быка ў Рыме, учыненае публічна нейкім грэкам дзеля супрацьстаяння чуме // Крыніца. 2001. № 8.

Малітва да святой Ганны; Пра чутку, што нечакана ўзнікла ў касёле святога Лаўрэнція ў Дамасе; Да святога Себасцьяна // Наша вера. 2001. № 4.

Шматшаноўнаму [біскупу] Плоцкаму Суцяшэнне // Studia philologica: Сб. научных статей. Мн., 2002. Вып. 5.

Творы (літоўскія пераклады):

Husovianas Mikalojus. Raštai / Iš lotynų kalbos vertė B.Kazlauskas, S.Narbutas, E.Ulčinaitė, T.Veteikis = Hussovianus Nicolaus. Opera / Transtulerunt B.Kazlauskas, S.Narbutas, E.Ulčinaitė, T.Veteikis. Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutes, 2007. 302 p., pav.

Падрабязнасці:

Skimina Stanisław. Hussowski (Husowski, Hussowczyk, Husowczyk, z Hussowa, z Husowa) Mikołaj // PSB. 1962. T. 10. S. 121—123.

Jezienicki M. Mikołaj Hussovianus (Hussowski) w świetle najnowszych badań // Kwartalnik Historyczny. 1895. R. 9. S. 445—457.

Ćwikliński L. Nieznany list Mikołaja Hussovianusa (Hussowskiego) // Eos. 1898/9. T. 5. S. 204—206.

Krokowski J. Mikołaja Hussowskiego Carmen de bisonte // Sprawozdania z Prac Naukowych. Wydz. Nauk Społ. 1958. Z. 2. S. 40—46.

Krokowski J. Mikołaja Hussowskiego Carmen de bisonte // Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. 1959. Nr 65.

Порецкий Я.И. «На жертвоприношение черного быка», «Песня к Божественному Себастьяну» и «Победа над турками» Н. Гусовского // Вопросы филологии. Вып. 3. 1973. С. 202—206.

Порецкий Я.И. Николай Гусовский. Мн.: Наука и техника, 1984. 94 с.

Конон В.М. От Ренессанса к классицизму. Мн., 1978.

Гусева Л.Н. Традыцыі старажытнай рускай літаратуры і паэма М.Гусоўскага “Песня пра зубра” // Весці АН БССР. Серыя грамадскіх навук. 1979. № 2. С. 116—124.

Дорошкевич В.И. Новолатинская поэзия Белоруссии и Литвы. Первая половина XVI в. Мн.: Наука и техника, 1979. 208 с., ил.

Калеснiк У.А. Мiкола Гусоўскi // Гiсторыя беларускай лiтаратуры. Старажытны перыяд. Мн., 1985.

Ochmański Jerzy. Narodowość Mikołaja Hussowskiego w świetle jego autografu // Słowiańszczyzna i dzieje powszechne. Studia ofiarowane Profesorowi Ludwikowi Bazylawowi w siedemdziesiiftif rocznicę Jego urodzin. Warszawa: PWN, 1985. S. 312—318.

Kempfi Andrzej. O białoruskim zapleczu kulturowym u Mikołaja Hussowskiego Pieśni o żubrze // Przegląd Wschodni. 1992/93. Т. ІІ. Z. 3 (7). S. 713—716.

Шалькевіч Вячаслаў. Палітычныя погляды Міколы Гусоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. 1998. № 4. С. 16—25, іл.

Maroszek Józef. Podlaski rodowód Mikołaja Hussowskiego, autora Pieśni o żubrze z 1521 r. // Наш радавод. Кніга 8. Беларусы і палякі. Дыялог народаў і культур. Х—ХХ ст. Матэрыялы міжнароднага круглага стала (Гродна, 28—30 верасня 1999 г.). Гродна; Беласток, 1999 (2000). S. 25—34.

Maroszek Józef. Pogranicze Litwy i Korony w planach króla Zygmunta Augusta. Z historii dziejów realizacji myśli monarszej między Niemnem a Narwią. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2000. 648 s., il. (S. 56—62).

Некрашэвіч-Кароткая Ж.В. Мікалай Гусоўскі і яго паэтычны зборнік у беларускім літаратуразнаўстве // Веснік БДУ. Серыя 4. 2002. № 2. С. 31—36.

Некрашэвіч-Кароткая Ж.В. Перакладчыцкія метамарфозы, або Ад «Carmen de statura, feritate ac venatione bisontis» да «Песні пра зубра» // Studia philologica. Сборник научных статей. Выпуск V. Мн.: Издательский центр БГУ, 2002. С. 46—57.

Некрашэвіч-Кароткая Ж.В. Беларуская лацінамоўная паэзія. Ранні рэнесанс. Мінск: БДУ, 2009. 271 с., іл.

Шкурдзюк І.А. Тэма падзвіжніцтва і служэння хрысціянству ў паэме Міколы Гусоўскага «De vita et gestis divi Hyacinti» ("Аб жыцці і дзеяннях святога Гіяцынта") // Studia philologica. Сборник научных статей. Выпуск 4. Мн.: РИВШ БГУ, 2001. С. 115—121.

Шкурдзюк І.А. Антычныя крыніцы метрычнай формы і жанравых асаблівасцяў паэзіі Мікалая Гусоўскага // Studia philologica. Сборник научных статей. Выпуск V. Мн.: Издательский центр БГУ, 2002. С. 103—109.

Шкурдзюк І.А. Мікалай Гусоўскі і Рэфармацыя // Studia philologica = Филологические штудии. Сборник научных статей. Выпуск VI. Мн.: БГУ, 2005. С. 67—71.

Шкурдзюк І.А. Ідэйна-мастацкія асаблівасці паэмы Мікалая Гусоўскага «Nova et miranda victoria de Turcis mense Iulio» // Studia philologica. Сборник научных статей. Выпуск VII. Мн.: БГУ, 2009. С. 146—150.

Chachaj Marian. Narodowa i kulturowa przynależność Mikołaja Hussowskiego, autora "Pieśni o żubrze". Fakty i mity // Między Zachodem a Wschodem. Etniczne, kulturowe i religijne pogranicza Rzeczypospolitej w XVI—XVIII wieku. Toruń, 2006. S. 245—256.

Жлутка А.А. Мікола Гусоўскі // Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў: у 2 т. Т. 1: Даўняя літаратура: XI—першая палова XVIII стагоддзя. Мінск, 2007. С. 309—357.

Кавалёў Сяргей. Літаратура Вялікага Княства Літоўскага XVI—пачатку XVII ст. Феномен культурнага памежжа. Мінск: Кнігазбор, 2011. 343 с.

Кароткі У.Г. Беларуская літаратура і гісторыя. Мн.: БДУ, 2013. 211 с., іл.

Wróbel Wiesław. Krąg rodzinny Zofii z Chożowa Holszańskiej i jej testament z 29 VIІ 1518 r. // Rody, rodziny Mazowsza i Podlasia. Źródła do badań genealogicznych. Łomża, 2013. S. 345—366.

Wróbel Wiesław. Uzupełnienia do biografii Mikołaja Hussowskiego, autora Carmen de statura, feritate ac venatione bisontis // Inter Regnum et Ducatum. Studia ofiarowane Profesorowi Janowi Tęgowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2018. (Prace Centrum Badań Struktur Demograficznych i Gospodarczych Przednowoczesnej Europy Środkowo-Wschodniej. Tom VII). S. 689—699.

Рутц М. «Carmen de bisonte» Мікалая Гусоўскага як падвойны акт камунікацыі: працэс стварэння іміджу і трансфармацыйны дыскурс // Studia philologica. Сборник научных статей. Выпуск ІХ. Мн.: БГУ, 2020. С. 118—154, іл.

© Валерый Пазднякоў, 2025