Электронная энцыклапедыя "Вялікае Княства Літоўскае"

Дакументы: прывілей 1413 (Гарадзельскі прывілей)

Агульныя звесткі.

Гарадзельскі прывілей 1413 г. — адзін з трох заканадаўчых актаў, прынятых пры заключэнні Гарадзельскай унiі 1413 г. Выдадзены 2 кастрычніка 1413 г. сумесна каралём польскім і вярхоўным князем літоўскім Ягайлам (Уладзіславам ІІ) i вялікім князем літоўскім Вiтаўтам у Горадле. Галоўнай мэтай прывілея была інтэграцыя Польшчы і ВКЛ на аснове ўмацавання каталіцтва. Было пацверджана палажэнне Крэўская уніі 1385 г., пра ўключэнне ВКЛ у склад Польскага каралеўства. Касцёлы і каталіцкі клір ВКЛ атрымлівалі правы на ўзор каталіцкага духавенства Польшчы. Панам і баярам ВКЛ (толькі католікам і тым, хто атрымаў ад польскіх паноў гербы) пацверджана права на вольнае распараджэнне родавымі маёнткамі, а таксама маёнткамі, атрыманымі ад вярхоўнай улады (са згоды вялікага князя), на атрыманне і перадачу маёнткаў у спадчыну, на запіс жонцы вена, забяспечанага на маёнтках. Прывілей дазваляў літоўскім панам і баярам выдаваць дачок замуж толькі за католікаў, каб пазбегнуць пераходу маёнткаў у рукі праваслаўных. Пацверджаны абавязак паноў выконваць ваенную службу, плаціць падаткі на рамонт і будаўніцтва дзяржаўных замкаў, падтрыманне ваенных шляхоў.

Паны і шляхта ВКЛ павінны былі захоўваць вернасць Ягайле і Вітаўту і іх нашчадкам, што было агаворана ўмовамі Гарадзельскай уніі. Устаноўлена, што пасля смерці Вітаўта паны і баяры ВКЛ маглі выбіраць новага вялікага князя літоўскага толькі са згоды караля польскага і польскіх паноў і наадварот, пасля смерці Ягайлы без спадчыннікаў — выбары новага караля польскага са згоды паноў і шляхты ВКЛ. Тым самым устанаўлівалія роўнапраўныя адносіны Польскага каралеўства і ВКЛ у рамках саюза. Прадугледжвалася правядзенне супольных соймаў шляхты Польшчы і ВКЛ у Любліне, Парчаве і іншых месцах. На ўзор Польскага каралеўства ўводзіліся пасады ваяводы віленскага, кашталяна віленскага, ваяводы троцкага, кашталяна троцкага. Устанаўліваўся парадак, што на гэтыя пасады маглі прызначацца выключна католікі. У прывілеі прыведзены спіс паноў і шляхцічаў ВКЛ, якія прынялі гербы ад польскіх паноў. Сведкамі-гарантамі прывілея выступілі архіепіскапы і епіскапы Польшчы і ВКЛ, шматлікія польскія ўраднікі. Прывiлей напiсаны на лацінскай мове.

Арыгіналы.

1. Экземпляр Польскага каралеўства. BKsCz. Perg. 300. Пергамін. 65 × 37 + 11, 5 см. На дакуменце захаваліся дзве маестатавыя пячаткі — караля польскага Ягайлы (Уладзіслава ІІ) і вялікага князя літоўскага Вітаўта.

2. Экземпляр ВКЛ. Спачатку захоўваўся ў дзяржаўным архіве ВКЛ, з XVI ст. — у архіве князёў Радзівілаў. Загінуў у час Другой сусветнай вайны ў Варшаве.

Копіі.

1. BKsCz. Perg. № 670.

2. BKsCz. Teki Naruszewicza. Т. ІІ. Nr 67. S. 325—328;

3. BK. Rkps 00197. S. 565—570 (рукапіс Я.Длугаша «Гісторыя Польшчы», т. зв. «Codex Calvimontanus», т. 2. Канец ХV ст. Вядомы копіі рукапісу).

4. У рукапіснай кнізе («рукапіс Папроцкага»), якая змяшчае Статут ВКЛ 1566 г. і галоўныя прывілеі ВКЛ. У канцы ХІХ ст. захоўвалася ў бібліятэцы Львоўскага ўніверсітэта (N. inv. III, I, F. 14). Кніга — папяровы кодекс форматам in folio, апраўлены ў свой час у пунсовы атлас з залатым цісненнем. Абрэзы пазалочаны. Кодэкс мае 338 аркушаў, з якіх першыя 7 і апошнія 28 не запоўнены тэкстам. Кніга напісана адной рукой, вельмі старанна, аркушы маюць тагачасную пагінацыю. На арк. 8 ёсць уладальніцкія надпісы XVII або XVIII ст.: «Ex libris Thomae Paprocki camerarii terrestris Praemysliensis», «Ex libris Theodori Dydynski». Статут ВКЛ 1566 г. займае арк. 68—231, потым перапісаны важнейшыя прывілеі ВКЛ, у т.л. Прывілей 1551 г. Ф.Пекасінскі ў сваім выданні Статута ВКЛ 1566 г. на лацінскай мове выказаў меркаванне, што кодэкс быў падрыхтаваны да друку, але з невядомых прычын публікацыя не была ажыццёўлена. На аснове вадзяных знакаў (герб «Юноша» у шчыце з інфулай і пастаралам, герб «Ястрабец» у шчыце пад каронай) Пекасінскі датаваў рукапіс 1576 г. Цяперашняе месцазнаходжанне кнігі невядома.

Публікацыі.

Лацінскі тэкст:

Commune incliti Polonie Regni priuilegium, constitutionum et indultuum publicitus decretorum approbatorumque / [Ed. J.Łaski]. Cracouie: MCCCCCVI. F. 125—127v (з памылковай датай 1400 г.);

Leges seu statuta ac privilegia Regni Poloniae / [Ed. J.Przyłuski]. Sczuczin et Cracoviae, 1553. F. 686—690 (на аснове выдання Я.Ласкага 1506 г.);

Statuta Regni Poloniae, in ordinem alphabeti digesta / A I.Herborto. Crac.: Lazarus Andreae excudebat, MDLXIII. F. 293v—296v (на аснове выдання Я.Ласкага 1506 г.);

Statuta Regni Poloniae, in ordinem alphabeti digesta / A I.Herborto de Fulstyn… Crac.: Lazarus Andreae excudebat, MDLXVII. F. 293v—296v;

Polonicae historiae corpus: hoc est, polonicarum rerum latini recentiores et veteres scriptores, quotquot extant, uno volumine compraehensi omnes, et in aliquot distributi tomos / Ex bibliotheca Ioan. Pistorii Nidani d. T. I. Basileae: Per Sebastianum Henricpetri, 1582. F. 171—174 (на аснове выдання Я.Пшылускага 1553 г.);

Statuta Regni Poloniae in ordinem alphabeti digesta / A I.Herburto de Fulstin. Samoscii: Martinus Lenfcius Typographus Academiae excudebat, MDXCVII. F. 523—529;

Statuta, prawa y constitucie koronne łacinskie y polskie, z Statutow, Łaskiego y Herborta y z Constituciy Koronnych zebrane. ... / Spisane, sporządzone y wydane przez J.Januszowskiego. W Krakowie: W Architypographiiey Kró. I. M. Łazarzowey, MDC. S. 743—750 (на аснове выдання Я.Ласкага 1506 г., з польскім перакладам);

Statuta Regni Poloniae in ordinem alphabeti digesta / A I.Herburto de Fulstin. Dantisci: apud Balthasarum Andream; Francofurti: apud Godefridum Tampachium, MDCXX. F. 523—529;

Długosz J. Historiae Polonicae libri XII. T. II. Lipsiae: Sumptibus Ioannis Ludovici Gleditschii et Mauritii Georgii Weidmanni, MDCCXI. P. 337—342;

Corps universel diplomatique du droit des gens: contenant un recueuil des traitez d’alliance, de paix, de treve, de neutralité, de commerce, d’échange… T. II. P. I / Par J.Dumont. А Amsterdam: Chez P.Brunel, R. et G. Wetstein, les Janssons-Waesberge, l’Honore’ et Chatelain; a La Haye: Chez P.Husson et Charles Levier, MDCCXXVI. № 265. Р. 361—363 (на аснове выдання «Гісторыі» Я.Длугаша 1711 г.);

[Volumina Legum]. Leges, statuta, constitutiones, privilegia Regni Poloniae, Magni Ducatus Lithvaniae, Omniumq[ue] Provinciarum Annexarum, a Comitiis Visliciae Anno 1347 celebratis usq[ue] ad ultima Regni Comitia. Vol. I. In Typographia S. R. M. & Reipublicae Collegij Varsavensis Scholarum Piarum, 1732. F. 66—71 (на аснове выдання Я.Ласкага 1506 г., з памылковай датай 2 снежня 1400 г.);

Zbiór praw litewskich od roku 1389 do roku 1529 tudzież rozprawy sejmowe o tychże prawach od roku 1544 do roku 1563 / [Wyd. T.Działyński]. Poznań: W drukarni na Garbarach Nr. 45, 1841. S. 7—20 (выдадзены на аснове арыгінала, з польскім перакладам);

Zbiór pamiętników do dziejów polskich / Wydał W.S. Hr. De Broel-Plater. T. I. Warszawa: W drukarni Gazety Codziennej, 1858. S. 5—16 (на аснове копіі А.Нарушэвіча, з польскім перакладам);

Volumina legum. T. I. Petersburg: Nakładem i drukiem Jozafata Ohryzki, 1859. S. 29—32;

Документы, объясняющие историю Западно-русского края и его отношения к России и к Польше. СПб.: В типографии Эдуарда Праца, 1865. № 2. С. 4—21 (выдадзены М.В.Каяловічам на аснове «Валюміна легум», з французскім перакладам);

Długosz J. Opera omnia / Cura A.Przezdziecki edita. T. XIII. Historiae Polonicae Libri XII. T. IV. Cracoviae, 1877. P. 153—159;

Акты Литовской Метрики. Т. 1. Вып. 1. 1413—1498 гг. / Собраны Ф.И.Леонтовичем. Варшава, 1896. № 1. С. 1—2 (на аснове копіі XVIII ст. кнігі Метрыкі ВКЛ у Варшаве, Галоўны архіў Царства Польскага, XLI. 9—15);

Якубовский И.В. Земские привилеи Великого княжества Литовского // ЖМНП. 1903. Июнь. С. 291—293 (урывак з кнігі запісаў № 25 Метрыкі ВКЛ у Варшаве);

Любавский М.К. Очерк истории Литовско-Русского государства до Люблинской унии включительно. М.: Синодальная Типография, 1910. С. 297—302 (на аснове выдання «Гісторыі» Я.Длугаша 1877 г.);

Unia Litwy z Polską (1385—1569). Akty unii i przywilejów stanowych litewskich zestawił, przekład polski pierwszych dołączył J.Żerbiłło Łabuński. Warszawa: Księgarnia «Kroniki Rodzinnej», Podwale 4, [1913]. S. 179—192 (з польскім перакладам);

Любавский М.К. Очерк истории Литовско-Русского государства до Люблинской унии включительно. 2 изд. [М.], 1915. С. 318—323;

Akta unji Polski z Litwą 1385—1791 / Wydali S.Kutrzeba i W.Semkowicz. Kraków: Nakładem Polskiej Akademji Umiejętności i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, 1932. № 51. S. 60—72 (выдадзены на аснове арыгінала; паралельны пераклад на польскую мову);

Сидор М. Шлях до Городельської унії. (В світлі польсько-литовсько-українських противорічностей). Мюнхен; Ню Йорк, 1951. С. 114—121 (на аснове «Валюміна легум»);

Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 25 (1387—1546). Užrašymų knyga 25 / Parengė: D.Antanavičius ir A.Baliulis. = Литовская Метрика (1387—1546). Книга записей 25. Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 1998. № 2.2. P. 44—46 (скарочаная рэдакцыя, на аснове мікрафільма кнігі 25 Метрыкі ВКЛ).

1413 m. Horodlės aktai. (Dokumentai ir tyrinėjimai). = Akty Horodelskie z 1413 roku. (Dokumenty i studia). Vilnius; Kraków: Lietuvos istorijs instituto leidykla, 2013. S. 37—42 (падрыхтавала Л.Корчак на аснове арыгінала 1 і фотаздымка першай паловы ХХ ст. арыгінала 2, з польскім і літоўскім перакладамі), 281—288 (скарочаная рэдакцыя з кнігі 25 Метрыкі ВКЛ, з польскім і літоўскім перакладамі).

Беларускі пераклад:

Гiсторыя Беларусi ў дакументах i матэрыялах. Менск: Выдавецтва Акадэміі навук БССР, 1936. Т. 1. С. 210—211 (пераклад лацінскага тэкста выдання 1915 г.);

Дагаворы і граматы як крыніцы беларускага феадальнага права. Дапаможнік для студэнтаў юрыдычнага факультэта / Аўтары: Я.Юхо, А.Абрамовіч, Т.Доўнар, У.Сатолін. Мінск: БДУ, 2000. С. 73—79 (на аснове выдання 1936 г.).

Рускі пераклад:

Хрестоматия по истории СССР. Т. 1 / Составили В.И.Лебедев, В.Е.Сыроечковский, М.Н.Тихомиров. Пособие для учителей истории средней школы. М.: Государственное учебно-педагогическое издательство, 1937. № 92. С. 242—245 (пераклад на аснове лацінскага тэкста выдання Т.Дзялынскага 1841 г.);

Хрестоматия по истории СССР. Пособие для учителей истории средней школы. Т. 1. С древнейших времен до конца XVII века / Составили В.И.Лебедев, В.Е.Сыроечковский, М.Н.Тихомиров. 2-ое издание, исправленное и дополненное. М.: Государственное учебно-педагогическое издательство Наркомпроса РСФСР, 1939. С. 295—297;

Хрестоматия по истории СССР. Т. 1. С древнейших времен до конца XVII века / Составили: В.И.Лебедев, М.Н.Тихомиров, В.Е.Сыроечковский. 3-е издание, исправленное и дополненное. М.: Государственное учебно-педагогическое издательство Министерства просвещения РСФСР, 1949. № 92. С. 285—288;

Хрестоматия по истории СССР. Т. 1. С древнейших времен до конца XVII века / Составили: В.И.Лебедев, М.Н.Тихомиров, В.Е.Сыроечковский. 4-е издание, исправленное и дополненное. М.: Государственное учебно-педагогическое издательство Министерства просвещения РСФСР, 1951. № 95. С. 297—300;

Белоруссия в эпоху феодализма: Сборник документов и материалов. Т. 1. Минск: Издательство АН БССР, 1959. № 43. С. 115—118 (на аснове выдання 1937 г., хоць выдаўцы назвалі сваёй крыніцай неіснуючае выданне «Хрестоматия по истории СССР, т. 1, М., 1938, с. 286—294»);

Хрестоматия по истории СССР с древнейших времён до конца XV века / Под редакцией академика М.Н.Тихомирова; Составили: Л.В,Милов, А.И.Рогов, М.Н.Тихомиров. М.: Издательство социально-экономической литературы, 1960. № 113. С. 643—647 (пераклад В.Панова на аснове лацінскага тэкста выдання Т.Дзялынскага 1841 г.);

Хрестоматия по истории Белоруссии. С древнейших времен до 1917 г. / Составители: А.П.Игнатенко, В.Н.Сидорцов. Минск: Издательство БГУ, 1977. № 4. С. 26—28 (на аснове выдання 1937 г.);

Социально-политическая борьба народных масс Белоруссии. Т. 1. Конец XIV в.—1648 г. Минск: Наука и техника, 1988. С. 19—22 (на аснове выдання 1959 г.);

Уния в документах / Сост.: В.А.Теплова, З.И.Зуева. Минск: Лучи Софии, 1997. № 3. С. 68—71 (на аснове выдання 1959 г.).

Польскі пераклад:

Statuta y przywileie koronne, z łacińskiego ięzyka na polskie przełożone, nowym porządkiem zebrane y spisane / Przez J.Herborta. W Krakowie: W drukarni Mikołaia Szarffenberga, 1570. S. 656—662 (пераклад на аснове выдання Я.Ласкага 1506 г.);

Statuta y metrika przywileiow koronnych ięzykiem polskim spisane y porządkiem prawie przyrodzonym a barzo snadnym nowo zebrane / Przez S.Sarnickiego. W Krakowie: w Drukarni Lazarzowey, 1594. S. 985—992 (на аснове выдання Я.Гербурта 1570 г.);

Niemcewicz J.U. Zbior pamiętnikow historycznych o dawney Polszcze z rękopismow, tudzież dzieł w różnych językach o Polszcze wydanych oraz z listami oryginalnemi królów i znakomitych ludzi w kraiu naszym. T. I. W Warszawie: Drukiem N.Glücksberga, księgarza i typografa Królew. uniwersytetu, 1822. S. 340—347;

Zbiór praw litewskich od roku 1389 do roku 1529 tudzież rozprawy sejmowe o tychże prawach od roku 1544 do roku 1563 / [Wyd. T.Działyński]. Poznań: W drukarni na Garbarach Nr. 45, 1841. S. 7—20 (на аснове выданняў Я.Гербурта 1570 г., С.Сарніцкага 1594 г., Я.Янушоўскага 1600 г.);

Zbiór pamiętników do dziejów polskich / Wydał W.S. Hr. De Broel-Plater. T. I. Warszawa: W drukarni Gazety Codziennej, 1858. S. 5—16;

Skarbiec dyplomatów papiezkich, cesarskich, królewskich, książecych, uchwał narodowych, postanowień różnych władz i urzędów posługujących do krytycznego wyjaśnienia dziejów Litwy, Rusi litewskiej i ościennych im krajów / Zebrał i w treści opisał I.Daniłowicz. T. II. Wilno, 1862. № 1025. S. 16—18 (рэгест);

Długosz J. Dzieła wszystkie / Wyd. A.Przezdzieckiego. T. V. Dziejów polskich ksiąg dwanaście / Rzekład K.Mecherzyńskiego. T. IV. W Krakowie, 1869. S. 141—147 (пераклад К.Мехежынскага);

Sarnecki W. Pamiątka unji lubelskiej r. 1569. Kraków, 1869. S. 50—56 (на аснове выдання «Гісторыі» Я.Длугаша 1869 г.);

Teksty źródłowe do nauki historji w szkole średniej. Z. 24. Korona i Litwa od chrztu Jagiełły do Warny (1386—1444) / W świetle źródeł przedstawił J.Dąbrowski. Kraków: Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej, 1923. № 15. S. 17—18 (урыўкі, на аснове «Валюміна легум»);

Akta unji Polski z Litwą 1385—1791 / Wydali S.Kutrzeba i W.Semkowicz. Kraków: Nakładem Polskiej Akademji Umiejętności i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, 1932. № 51. S. 60—72 (на аснове выдання Я.Гербурта 1570 г.);

Wybór źródeł do historii Polski średniowiecznej (do połowy XV wieku). T. III. Rozkwit społeczeństwa stanowego i powstanie państwa polsko-litewskiego (1386—1466) / Opracowali G.Labuda i B.Miśkiewicz. Poznań: UAM, 1970. S. 55—59 (пераклад К.Абгаровіча).

1413 m. Horodlės aktai. (Dokumentai ir tyrinėjimai). = Akty Horodelskie z 1413 roku. (Dokumenty i studia). Vilnius; Kraków: Lietuvos istorijs instituto leidykla, 2013. S. 43—47 (з арыгінала, пераклад Л.Корчак), 286—288 (са скарочанай рэдакцыі з кнігі 25 Метрыкі ВКЛ, пераклад Л.Корчак).

Бібліяграфія.

Jaroszewicz J. Obraz Litwy pod względem jej cywilizacji, od czasow najdawniejszych do końca wieku XVIII. Cz. II. Wilno, 1844. S. 31, 47—48;

Чарнецкий [Ф.] История Литовского Статута, с объяснением особенностей трех его редакций и предварительным обозрением законодательных памятников, действовавших в западной России до издания Статута // Университетские известия. Киев. 1867. № 1. С. 4—7;

Mosbach A. Początki unii lubelskiej. Poznań: Nakładem Księgarni Jana Konst. Żupańskiego, 1872. S. 19—22;

Ясинский М. Уставные земские грамоты Литовско-Русского государства. Киев, 1889. С. 18;

Любавский М.К. Новые труды по истории литовско-русского сейма // Журнал Министерства народного просвещения. 1903. Март. С. 121—167;

Леонтович Ф. Правоспособность литовско-русской шляхты // Журнал Министерства народного просвещения. 1908. № 3. С. 63—69; № 7. С. 1—2, 7—8, 35—36;

Любавский М. К вопросу об ограничении политических прав православных князей, панов и шляхты в Великом княжестве Литовском до Люблинской унии // Сборник статей, посвященных В.О.Ключевскому. М., 1909. С. 1—17;

Kutrzeba S. Unia Polski z Litwą // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. Warszawa; Lublin; Łódź; Kraków: Nakład Gebethnera i Wolffa, 1914. S. 527—548;

Лащенко Р. Лекції по історії українського права. Частина друга: Литовсько-польска доба. Випуск перший: Памятники права. Прага: Наклад «Українського правничого товариства в Ч.С.Р.», 1924. С. 28—30;

Kolankowski L. Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów. T. I. 1377—1499. Warszawa, 1930. S. 108—125;

Semkowicz W. Sfragistyka Witołda // Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne. 1930. T. XIII. S. 81—83;

Панов В.А. К истории одного загадочного документа // Исторические записки. 13. М.: Изд-во АН СССР, 1942. С. 284—290;

Грыцкевіч А.П. Гарадзельскі прывілей 1413 // Статут Вялікага княства Літоўскага 1588. Мінск: БелСЭ, 1989. С. 474;

Юхо I. Крынiцы беларуска-лiтоўскага права. Мн., 1991. С. 32—35;

Юхо І.А. Гарадзельскі прывілей 1413 // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т. 2. Мінск: БелЭн, 1994. С. 470;

Дзербіна Г. Права і сям’я ў Беларусі эпохі Рэнесансу. Мінск: Тэхналогія, 1997. С. 134;

Юхо Я. Гарадзельскі прывілей 1413 // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. Мн., 2000. Т. 1. С. 495—496;

Юхо Я.А. Гарадзельскі прывілей 1413 // Вялікае княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 1. Мінск: БелЭн, 2005. С. 495—496;

Błaszczyk G. Dzieje stosunków polsko-litewskich. T. II. Od Krewa do Lublina. Cz. I. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007. S. 376—426;

1413 m. Horodlės aktai. (Dokumentai ir tyrinėjimai). = Akty Horodelskie z 1413 roku. (Dokumenty i studia). Vilnius; Kraków: Lietuvos istorijs instituto leidykla, 2013.

Тэкст

(на аснове выдання: Akta unji Polski z Litwą 1385—1791 / Wydali S.Kutrzeba i W.Semkowicz. Kraków: Nakładem Polskiej Akademji Umiejętności i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, 1932. № 51. S. 60—72).

In nomine Domini. Amen. Ad perpetuam rei memoriam. Debitores sumus spiritualis alimoniae salutaria illis pocula ministrare, quibus praesidentes temporalium commodorum praestamus suffragia, ut quos ad corporis necessitatem sustentamus, salutis etiam ipsis, quantum nostra sufficit facultas, ministeria porrigamus, ne, dum temporalibus insistimus profectibus, vitae commoda negligere videamur et, unde dona benedictionis et bravium exspectamus sempiternum, inde vitae detrimenta sentiamus et praemiis destituti adoptatis nulla laboris nostri commoda consequamur. Expedit perquirere et debita attendere ratione, ut dum hominibus impartimur carnis beneficia, meditemur, qualiter ipsis caelestia praebeamus alimenta et, quos in hoc saeculo transitoriis rerum condimus copiis, illis viam aeternae beatitudinis demonstremus, quatinus et hic nostrae munificentiae cognoscant praesidia et tandem futurae gloriae compendia per exercitia directionis nostrae apprehendant in omnium Salvatore.

Proinde nos Wladislaus Dei gratia rex Poloniae necnon terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cuyaviae, Lyttwaniae princeps supremus, Pomeraniae Russiaeque dominus et haeres etc. et Allexander alias Vytowdus magnus dux Lyttwaniae necnon terrarum Russiae dominus et haeres etc. significamus tenore praesentium quibus expedit universis, praesentibus et futuris, praesentium notitiam habituris, quomodo terras Lyttwaniae et earum incolas, nostro subditos dominio, in quos saepe liberalitatis nostrae manum extendimus et profectui ipsorum intendentes multa frequentia statum et conditionem eorum semper studuimus facere meliorem, ferventi desiderio cupientes in assumptae fidei devotione iugiter solidare et fundare, ut ipsos altissimus, quo praestante lumen fidei per nostram operam receperunt ad laudem et honorem sui nominis et eiusdem fidei catholicae augmentum, gratiae suae carismate confirmaret. Cum eos saepe munificentiae nostrae donis refecimus, summopere affectamus spiritualibus gratiis refovere et per quaeque legitima studia et labores id fervemus mancipare. Qui ut se in fidei constantia commodius exerceant et crescant de virtute in virtutem, iugum servitutis, quo hactenus fuerunt compediti et constricti, de cervice ipsorum deponentes et solventes, ex innatae nobis benignitatis clementia, ipsis libertates, immunitates, gratias, exemptiones et privilegia dari, catholicis solita, iuxta continentiam articulorum subscriptorum tenore praesentium concedimus et largimur.

1. Et primo, quamvis eo tempore, quo almo Spiritu inspirante fidei catholicae recepta et cognita claritate coronam regni Poloniae assumpsimus, pro Christianae religionis incremento ei bono statu et commodo terrarum nostrarum Lyttwaniae praedictarum ipsas et cum terris ac dominiis ipsis subiectis et connexis praefato regno nostro Poloniae appropriavimus, incorporavimus, coniunximus, univimus, adiunximus, confoederavimus de consensu unanimi nostro et aliorum fratrum nostrorum et omnium baronum, nobilium, procerum et boyarorum eiusdem terrae Lyttwaniae voluntate accedente et assensu, volentes tamen terras praedictas Lyttwaniae propter hostiles insultus et insidias Cruciferorum et eis adhaerentium ac aliorum quorumcumque inimicorum, qui praefatas terras Lyttwaniae et regnum Poloniae demoliri nituntur et in ipsorum destructionem machinantur, in certitudine, securitate et tutela melioribus reponere et eis perpetuum commodum procurare, easdem terras, quas semper cum pleno dominio ac iure mero et mixto hactenus habuimus et habemus usquemodo a progenitoribus nostris et ordine geniturae tamquam domini legitimi, baronum, nobilium, boyarorum voluntate, ratihabitione et consensu adhibitis, praedicto regno Poloniae iterum et de novo incorporamus, invisceramus, appropriamus, coniungimus, adiungimus, confoederamus et perpetue anectimus, decernentes ipsas cum omnibus earum dominiis, terris, ducatibus, principatibus, districtibus, proprietatibus omnique iure mero et mixto coronae regni Poloniae perpetuis temporibus irrevocabiliter et irrefregabiliter semper esse unitas.

2. Caeterum omnes ecclesias terrarum Lyttwaniae praedictarum, tam cathedrales, quam collegiatas, parochiales et conventuales, videlicet Wylnensem et caeteras in eis erectas, erigendas, fundatas et fundandas, in omnibus ipsarum libertatibus, immunitatibus, privilegiis, exemptionibus et consuetudinibus universis conservamus harum serie mediante iuxta consuetudinem regni Poloniae.

3. Barones etiam nobiles boyari terrarum nostrarum Lyttwaniae praedictarum, donationibus, privilegiis et concessionibus ipsis per nos datis, impartitis et collatis, duntaxat catholici et Romanae Ecclesiae subiecti et quibus clenodia sunt concessa, gaudeant, participent et fruantur, prout barones et nobiles regni Poloniae suis potiuntur et fruuntur.

4. Item barones et nobiles praedicti bona ipsorum paternalia pari iure obtineant, sicut barones regni Poloniae sua noscuntur obtinere, et donationes nostras, super quibus litteras obtinent a nobis efficaces et fulcitas perpetui roboris firmitate, similiter obtinebunt et liberam habebunt ipsa vendendi, commutandi, alienandi, donandi et in usus suos convertendi facultatem, nostro tamen consensu ad hoc specialiter accedente, sic tamen, quod ipsa alienando, commutando vel donando coram nobis vel nostris officialibus iuxta consuetudinem regni Poloniae resignabunt.

5. Item post mortem patrum liberi non debent bonis haereditariis privari, sed ea cum suis successoribus possidere, prout barones et nobiles regni Poloniae sua possident et in usus convertunt beneplacitos.

6. Similiter uxoribus suis dotalitia in bonis et villis, quas ex successione paterna vel concessione nostra perpetua habuerint vel fuerint habituri, poterint assignare, prout in regno Poloniae assignantur. Filias autem, sorores, consanguineas et affines suas praefati barones et nobiles terrarum Lyttwaniae copulare poterint viris duntaxat catholicis et tradere coniugio iuxta beneplacitum eorum voluntatis et iuxta consuetudinem regni Poloniae ab antiquo observatam.

7. His autem libertatum concessionibus non obstantibus barones ad constructionem et erectionem castrorum, vias expeditionales facere et tributa dare iuxta antiquam consuetudinem astringantur.

8. Hoc specialiter expresso, quod omnes barones et nobiles terrarum Lyttwaniae fidelitatem et debitam ac christianicam fidei constantiam nobis, videlicet Wladislao regi Poloniae et Allexandro alias Vytowdo magno duci Lyttwaniae et successoribus nostris, tenere debebunt et servare, prout barones et nobiles Regni Poloniae suis regibus tenere soliti sunt et servare. Super quo barones, boyari et proceres terrarum Lyttwaniae praedicti iuramentum nobis iam praestiterunt, prout clarius in litteris ipsorum, quas cum baronibus regni Poloniae sibi invicem concesserunt, continetur.

9. Pari modo sub fidei sacramento et sub bonorum suorum amissione nullis principibus aut baronibus vel aliis cuiuscunque conditionis hominibus, terris regni Poloniae adversari volentibus, consilia, favorem et auxilia ministrabunt vel praestabunt, sed eos tamquam hostes terrae et dominorum Littwaniae totis viribus persequentur et ad nullum alium respectum habebunt, nisi ad nos et ad nostros successores, prout hoc ipsum barones et nobiles praedicti pro se et suis posteris, per fidei sacramentum cautionem praestiterunt et fecerunt.

10. Item dignitates, sedes et officia, prout in regno Poloniae institutae sunt, instituentur et locabuntur, in Vylna scilicet palatinus et castellanus Vilnenses, et demum in Troky et in aliis locis, ubi nobis videbitur expedire iuxta nostrae beneplacitum voluntatis temporibus perpetuis duraturae. Et huiusmodi dignitarii non eligantur, nisi sint fidei catholicae cultores et subiecti Sanctae Romanae Ecclesiae etc. Nec etiam aliqua officia terrae perpetua, ut sunt dignitates castellanatus etc., nisi Christianae fidei cultoribus conferantur et ad consilia nostra admittantur et eis intersint, dum pro bono publico tractatus celebrantur, quia saepe disparitas cultus diversitatem inducit animorum et consilia patent talibus divulgata, quae traduntur secrete observanda.

11. Item omnes, quibus huiusmodi libertas et privilegia conceduntur, numquam nos Wladislaum regem Poloniae et Allexandrum Vitowdum magnum ducem Littwaniae, quoadusque vixerimus, et nostros successores, reges Poloniae et duces Littwaniae, a nobis et nostris successoribus statuendos et locandos, deserant vel recedant ab eisdem, sed sub fide et honore pariter et onere iuramenti fideliter et firmiter nobis et successoribus nostris adhaerebunt favoribus, consiliis et auxiliis perpetuis temporibus et in aevum.

12. Hoc etiam addito, quod praedicti barones et nobiles etc. Littwaniae post mortem Allexandri alias Witowdi magni ducis moderni nullum habebunt aut eligent pro magno principe et domino Littwaniae, nisi quem rex Poloniae vel ipsius successores cum consilio praelatorum et baronum Poloniae et terrarum Littwaniae duxerint eligendos, statuendos et locandos. Sic similiter praelati, barones et nobiles regni Poloniae, rege Poloniae sine liberis et successoribus legitimis decedente, regem et dominum non debent ipsis eligere sine scitu et consilio nostro, videlicet Allexandri magni ducis baronumque et nobilium terrarum Littwaniae praedictarum, iuxta tenorem et contenta priorum litterarum.

13. Praeterea praedictis libertatibus, privilegiis et gratiis tantummodo illi barones et nobiles terrae Littwaniae debent uti et gaudere, quibus arma et clenodia nobilium regni Poloniae sunt concessa, et cultores Christianae religionis, Romanae Ecclesiae subiecti, et non scismatici vel alii infideles.

14. Item omnes litteras, quascumque regno Poloniae et terris Littwaniae ante octo vel septem annos ac post vel circa coronationem nostram concessimus et dedimus, tenore praesentium confirmamus, ratificamus, approbamus et robur perpetuum inponimus eisdem, habentes ipsas praesentibus pro insertis.

15. Hoc etiam addito specialiter et expresso, quod praefati barones et nobiles regni Poloniae et terrarum Littwaniae conventiones et paralamenta, quando necesse fuerit, in Lublin vel in Parczow et alias in locis aptis de consensu et voluntate nostra celebrabunt pro commodo et utilitate regni Poloniae et terrarum Littwaniae praedictarum meliori.

16. Praeterea nos Alexander alias Vitowdus de consensu serenissimi principis domini Wladislai regis Poloniae, fratris nostri carissimi, elegimus ad arma et clenodia nobilium regni Poloniae terrarum nostrarum Lyttwaniae nobiles infrascriptos, quos ipsi regni Poloniae nobiles simul cum omnibus, qui ex eorum stirpe originem suam ducunt, ad fraternitatis et consanguineitatis consortia receperunt. Et primo nobiles Lelywa Monywid palatinum Vylnensem, item Zadora Jawnum palatinum Trocensem, Rawa Mynigal castellanum Vilnensem, Lysy Sunigal castellanum Trocensem, Jastrzambczy seu Lazanky alias Bolesty Nagoro vocati Nemir, Tramby Hosticonem, Topori Butrim, item Labancz alias Skrzinsczy Goligunt, Poraye Nicolaum Bylimyn, Dambno Corewam, Odrowansch Wyssegerd, Wadwicz Petrum Mondygerd, Dria Nicolaum Tawtygerd, Habdanecz Iohannem Gastoldi, Polukoza Wolczconem Culwa Grifones Butowdum, Srzenawa Jadath, Pobodze Ralonem, Grzimala Johannem Rymowidowicz, Zaramba Gyneth Conczewicz, Pirzchala Dawxa, Nowyna Nicolaum Boynar, Dzaloscha Wolczconem Rocuthowicz, Copacz Gethawoth, Rola Dangel, Syrokomlya Iacobum Mingel, Cattus marinus Woyssnar Wylkolewicz, Powala Georgium Sangaw, item Pomyani Saka, Dolywa Naczkonem, Scharza Twerbuth, Dolanga Monstwild, Bogoria Stanislaum Wissigin, Janyna Woysim Daneycovicz, Bychawa Monstold, Swinka Andream Dewknetowicz, Kolda Mynimund Sessnicovicz, Sulima Rodywil, item Nalancz Coczanum, Lodza Miczusch, Gelytowe Gerdud, Corczacowe Czuppam, Byala Woydilonem Kusolowicz, Wanzik Conczanum Sukowicz, Czolek Iohannem Ewild, Godzamba Stanislaum Butowtowicz, Osmorog alias Geralt Surgutes de Reszkymi etc. Quibus quidem armis, clenodiis et proclamationibus praedicti nobiles, proceres et boyari terrarum Littwaniae exnunc et in antea perpetuis temporibus ubilibet gaudeant, potiantur, prout ipsis praefati nobiles regni Poloniae utifrui consueverunt et potiri.

Ut autem corroborationis et cautelae uberioris omnia praemissa accipiant firmitatem, praesentes fecimus sigillorum nostrorum munimine roborari, praesentibus et consentientibus ac ratumhabentibus reverendis in Christo dominis Nicolao Gneznensi archiepiscopo, Alberto Cracoviensi, Iohanne Wladislaviensi, Petro Poznaniensi, Iacobo Plocensi, Nicolao Vilnensi, Iohanne electo Leopoliensis metropolis, Mathia Premisliensi, Michaele Kyoviensi, Gregorio Wlodimiriensi, Sbigneo Camenecensi electo ecclesiarum episcopis, Chelmensi et Ceretensi ecclesiis vacantibus, necnon magnificis, validis et strenuis Cristino Cracoviensi castellano, Iohanne de Tarnow Cracoviensi, Nicolao de Michalow Sandomiriensi, Sandzywogio de Ostrorog Poznaniensi, Mathia de Wansosche Calisiensi, Iacobo de Coneczpole Siradiensi, Iohanne Liganza Lanciciensi. Mathia de Labischin Brestensi, Janussio de Cosczelecz Gnewcoviensi palatinis, Michaele de Bogumilovice Sandomiriensi, Iohanne de Sczekocyni Lublinensi, Dobeslao de Oleschnicza Woynicensi, Floriano de Corithnicza Wisliciensi, Cristino de Kozeglowy Sandecensi, Martino de Krolikow Gneznensi, Clemente de Mocrsko Radomiriensi, Domarath de Cobylyani Becensi, Mosticio de Staschov Poznaniensi, Janussio de Tholischcow Calisiensi, Martino de Calinow Siradiensi, Petro de Wlosczowa Dobrinensi, Alberto de Cosczol Brestensi, Iohanne de Lancoschin Lanciciensi, Cristino Cruschviciensi, Iohanne de Laczuchow Zavichostensi, Martino de Lubnicza Brezinensi, Stanislao Gamrath Polanecensi, Iohanne de Bogunulovice Czechoviensi, Mathia Coth Naklensi, Grottone de Jancovice Malogostiensi, Iwano de Obichow Srzemensi, Ianussio Furman Medzyrzecensi castellanis, Sbigneo de Brzeze Regni Poloniae marschalco, Petro Schaffranecz subcamerario, Martino de Wroczymowo vexillifero Cracoviensi, Paulo de Bogumilovice Cracoviensi, Nicolao de Strzelcze Sandomiriensi, Nicolao de Czarncov Poznaniensi, Iaka Calisiensi, Andrea de Ludbrancz Cuyaviensi, Petro de Wydawa Siradiensi, Nicolao de Suchdol Lublinensi, Petro de Thur Lanciciensi iudicibus.

Actum in oppido Hrodlo circa flumen Bug in paralamento seu congregatione generali die secunda mensis octobris, sub anno Domini millesimo quadringentesimo tredecimo.

Datum per manus reverendi in Christo patris domini Alberti episcopi Cracoviensis, supremi cancellarii regni Poloniae, nobis sincere dilecti. Scriptum vero per manus Czolkonis canonici Sandomiriensis, secreti nostri notarii.

Надрукавать Надрукаваць без ілюстрацый
Дадаць меркаванне